پيشينه تاريخي سيرجان : شهر سيرجان يكي از قديميترين شهرهاي استان كرمان و حتي ايران است كه قدمت تاريخي آن مربوط به دوره بلاش اشكاني و حتي قبل از آن بر مي گردد . بطوريكه (( اسكندر در مراجعت از هندوستان از شهر قديم سيرجان واقع در قلعه سنگ نيز عبور كرده و از طريق بوانات به پاسارگاد رفته است )).
در واقع شهر قديم سيرجان قبل از اسلام پايتخت ولايت كرمان بوده و اين اهميت تا قرن چهارم هجري قمري نيز باقي مانده است . ( و ، بار تولد ، 1358، ص162 ) در مورد وجه تسميه اين شهر مي توان گفت كه نام سيرجان در زمان هخامنشيان (( شهريگان )) و در دوره ساسانيان (( سيرگان )) بوده است و بعد از فتح سيرجان توسط مسلمانان (( شهريجان )) ناميده شده است . به جهت وجود قنوات زيادي كه در زمانهاي پيش در اين شهر آباد بوده و همچنين از حيث كان و كاريز به آن سيرگان گفته اند . ( وثوقي رهبري ، علي اكبر ، 1372 ، ص 18 ) مسلمانان سيرگان را معرب كرده و سيرجان ناميدند . اين نام از گذشته هاي دور بر اين شهر اطلاق مي شود . علل وجودي شهر را مي توان در چند عامل زير بررسي كرد .
اولاً : موقعيت ويژه تاريخي و قدمت آن كه مربوط به دوره هخامنشي و حتي قبل از آن مي باشد.
ثانياً : موقعيت مناسب ارتباطي آن ، بطوريكه در محل اتصال ايالتهاي مهم آن زمان از جمله كرمان ، فارس و اصفهان قرار داشته است .
ثالثاً : دشت پهناور و وسيع ، آب فراوان ، كاريز زياد و زمينهاي حاصلخيز كه همواره در طول تاريخ بر اهميت آن افزوده است . (غضنفرپور ، حسين ، 1376 ، ص 41 )
شهر قديم سيرجان تا سالهاي 796 هـ . ق . آباد بوده كه محل استقرار آن در 9 كيلومتري جنوب شرقي شهر فعلي سيرجان مي باشد . در اين سال شهر توسط (( ايدكو ))سردار تيمور محاصره شده و شهر به كلي نابود گرديد و مردم شهر در محدوده (( باغ بميد )) واقع در شمال شهر فعلي سيرجان ساكن گرديدند . در اين منطقه نيز حدود 400 سال سكونت كرده كه با هجوم محمود افغان اين شهر نيز رونق خود را از دست داد و به كلي نابود گرديد و مردم مجبور به سكونت در محدوده فعلي شهر سيرجان گرديدند كه توسط ميرزا سعيد كلانتر در سال 1211 هـ . ق بنيان گذاري گرديد . ( وثوقي رهبري ، علي اكبر ،1372 ص 34 )
موقعيت ، حدود و وسعت : سر آغاز شناخت جغرافيايي شهر ارزيابي موقعيتي است كه شهر در محدوده جغرافياي محلي و ناحيه اي مي تواند داشته باشد . موقع جغرافيايي شهر بيانگر وضعي است كه شهر نسبت به طرق ارتباطي ، راهها ، معابر طبيعي و حتي نسبت به مواد اوليه ، منابع انرژي ونيروي انساني موجود در محل مي تواند داشته باشد . ( فريد ، يدالله ، 1368 ، ص 50 )
شهرستان سيرجان يكي از 11 شهرستان استان كرمان است كه از نظر تراكم جمعيتي دومين شهر بزرگ استان محسوب مي شود . اين شهرستان از نظر جغرافيايي در موقعيت 55 درجه و 40 دقيقه طول شرقي و 29 درجه و 27 دقيقه عرض شمالي واقع شده است . ارتفاع اين شهرستان از سطح دريا 1743 متر مي باشد . اين شهرستان داراي 2 بخش ، 4 شهر ( سيرجان ، پاریز ، زيد آباد و نجف شهر ) 10 دهستان و تعداد 467 آبادي است و بين رشته كوههاي مركزي و پيشكوههاي شرقي زاگرس قرار گرفته است .
مهمترين ارتفاعات اين شهرستان كوه پنج با 2615 متر ارتفاع و ارتفاعات چهارگنبد و بيدخوان مي باشد . ( سيرجان در يك نگاه ، 1379 ، ص 1 ) مساحت اين شهرستان 13553 كيلو متر مربع است كه قسمت عظيمي از آن را بيابان و كوههاي كوتاه و بلند پوشانده است . ( سازمان مديريت و برنامه ريزي كرمان ، 1379 ، ص 1 ) اين شهرستان از شمال به شهربابك و رفسنجان ، از جنوب به استان هرمزگان ، از شرق به شهرستان بافت و بردسير و از غرب به استان فارس محدود مي شود . شهرستان سيرجان داراي موقعيتي خاص است . اين شهر از قديم الايام بر سر راه كاروان هاي تجاري كه از شهر قديمي كرمان و مناطق خراسان قصد عبور به منطقه فارس و خوزستان را داشته اند واقع شده است . با روي كار آمدن وسايل نقليه ماشيني اين شهر نه تنها موقعيت خود را از دست نداده بلكه با گشوده شدن راه آسفالته و راه آهن سراسري تهران ـ بندرعباس و عبور آن از مركز اين شهر ، اين منطقه را بر سر چهار راه بزرگ قرار داده است كه با ساير بلاد از اين طريق مرتبط مي شود .
